Paris Anlaşması’nı imzalayan ülkelerin birçoğu sera gazı emisyonlarını azaltmak için somut takvimler belirlemeye başladı. Hükümetlerin iklim politikalarını giderek fosil yakıtlardan çıkış hedefiyle uyumlu hâle getirdikleri bir ortamda bankalar petrol, doğalgaz, kömür ve petrokimya sektörünün imdadına yetişiyor. Üstelik, kâr marjı hayli yüksek ve risk düşük olduğu için bu sektörler bankaların uzun yıllardır yatırım yapmayı tercih ettiği alanların başında geliyor. Tam da bu sebeple, önce Londra’da başlayan ve daha sonra dünyaya yayılan Yokoluş İsyanı hareketi, “Para İsyanı” (Money Rebellion) adıyla bankacılık ve finans dünyasının fosil yakıt sektörüne yatırımlarını hedef alan bir yan hareket başlattı. Toplumsal denetimi çok daha zor, tek öncelikleri kâr ve pinup olan bankaların fosil yakıt projelerine ve şirketlerine yatırım kolaylıkları sağlamaları nasıl önlenebilir?
Önümüzdeki yedi yılda kömürden çıkılırsa bu rakamın 12,5 katı kadar sağlık harcaması önlenebilir” diye konuştu. HEAL araştırmasında, kömürlü termik santrallerinin izin sürelerinin sona ereceği 2050 yılı yerine 2030’a kadar kapatılmasıyla önlenebilecek ölümleri, hastalıkları ve sağlık maliyeti tasarruflarını inceliyor. Şans oyunları veya kumar gibi eğlence türlerinin ödemesini sağlayan ve yasal olmayan internet sitelerinden alınan ödeme de incelenme amacıyla bloke edilebilir. Bu durumda araştırma süreci, ilgili kurum tarafından tamamlanana dek hesap blokesi kaldırılmaz. Terör suçları ile ilişkilendirilen kişilerin banka hesapları da devlet kurumları tarafından incelemeye alınıp bloke edilir. Mahkeme veya araştırma süreçleri tamamlandığında ise blokeler resmî kurumların ilgili bankaya yapacağı bildirimlerle ortadan kalkar. Vergi dairelerinin ilgilendiği bu borç, e-Devlet üzerinden sorgulanabilir ve vergi dairesinde ilk taksidinin ödenmesi şartıyla yapılandırılarak taksitler hâlinde ödenebilir. Bir borcun tahsil edilememesi ve yasal sürecinin başlamasıyla birlikte icra daireleri ya da savcılıklar tarafından tüm bankalara, borçlu kişi hakkında bildirim yapılır. Hesaptaki miktar, borç tutarından fazlaysa bu durumda borç tutarı dışındaki rakam transfer edilebilir ya da kullanılabilir.
- 215 Entropi yöntemindeki ağırlıklandırma esaslarına bağlı olarak yapılan ve iki farklı çok kriterli karar verme yöntemiyle analiz edilen inovasyon çıktısı performans sıralamalarının birbiri ile tutarlı olduğu görülmektedir.
- – Net sıfır emisyon hedefinin ana eksenini oluşturan unsur enerji üretiminde fosil yakıtların kullanımına son verilmesi; ulaşım da dâhil olmak üzere her alanda enerji ihtiyacının temiz, yenilenebilir enerji kaynakları ve enerji verimliliği politikasıyla sağlanması.
- Prensipte bu, fosil yakıt üreten enerji firmaları açısından yeni teknolojilere yatırımlarını hızlandırmaya teşvik edici bir formül gibi görülebilir.
Dolayısıyla, Covid-19 pandemisi ve döviz kuru sepeti arasındaki nedenselliğin olduğuna dair hipotezimizi destekleyen sonuçlara ulaşılmıştır. Bu durum Türkiye de ele alınan dönemde Türk Lirasının hesaplanan döviz kuru sepeti karşısında meydana gelen değer düşüklüğünün Covid-19 salgın sürecinde yaşanan ekonomik belirsizlikle beraber döviz kurlarını etkilediğini ortaya koymuştur. Ayrıca, elde edilen bu nedensellik bulguları uluslararası alanda hazırlanan Nwosa (2020) ve Konstantakis vd. (2021) nin çalışmalarıyla; ulusal alanda hazırlanan Şi t ve Telek (2020), Dineri ve Çütçü (2020) ve Ünal vd. Covid-19 pandemi sürecinin hem ekonomik hem de sosyal ilişkiler bakımından kolay atlatılabilmesinde pandemiye karşı alınacak tedbirlere uyum noktasında toplumsal duyarlılığın önemi ortadadır. Dolayısıyla, hem küresel hem de ulusal çerçevede alınacak tedbirlere uyulması ile bir taraftan normalleşme sürecine katkı sunulurken diğer taraftan bunun reel ve finansal sektörlere yansıması da iyileştirici yönde olabilecektir. Covid-19 ve döviz kuru sepeti ilişkisini ele alan bu çalışma gelişmiş ve gelişmekte olan ülke grupları için panel veri analizleri uygulanarak geliştirilebilir. Bu durum başarıyı getireceğinden aynı zamanda yaşam kalitesini arttıracağını da söylemek mümkündür. Bu yaklaşımın özünde bahsedilen sihirli araç tabirinden anlaşılması gereken planlamanın, dosya düzeninin, takvimin, bilgisayar programının, bilgisayarın vb. Aracın yerli yerinde kullanılarak zamanın etkili bir şekilde yönetilmesi gerektiğini ifade etmektedir.
Norveç ve İsveç’in de kuzey kesimleri de sıcak hava dalgasından etkileniyor. Norveç’in Nordland ilçesinde yer alan Saltdal bölgesinde de Temmuz başı sıcaklık 34 santigrat dereceye kadar çıktı. Finlandiya’nın Kuzey Kutup Dairesinde bulunan Laponya bölgesinde bulunan Utsjoki-Kevo istasyonunda ise 107 yıl sonra sıcaklık rekoru kırıldı. Bölge, Temmuz ayı başında 0.9 santigrat derece daha düşük ısıya ulaşarak 33.7 dereceyi gördü. Ülkede en son, Temmuz 1914’te Laponya’daki Inari Thule bölgesinde 34.7 santigratlık sıcaklık, bilinen en yüksek değer olarak kayıtlara geçmişti. Kentin merkezi olarak kabul edilen Central Park’ta 37 santigrat dereceye kadar yükseldiği açıklandı. Kentin bazı bölgelerinde hissedilen hava sıcaklığının 42 santigrat dereceye kadar yükseldiği de belirtildi. Aşırı sıcaklar ABD’nin doğu yakasında yer alan New York’ta eyaletini de etkiledi. Temmuz ayı başında aşırı sıcaklardan etkilenen New York’ta on binlerce kişi elektriksiz kaldı. New York Belediye Başkanı Bill de Blasio, halka “İhtiyacınız yoksa ışıkları bile kapatın” duyurusu yaptı. The Beckwourth Complex ismi verilen Kaliforniya’daki bu yılın en büyük orman yangını Pazartesi sabahı itibariyle 362 kilometre karelik alanı etkisi altına almış durumda olduğu bildirildi. Oregon’da Bootleg Fire ismiyle anılan yangın ise 620 kilometre kareden fazla bir alana yayılmış durumda.
İklim nötr kentsel planlamada ise en önde giden şehirlerin başında Malmö geliyor. İsveç’in üçüncü büyük şehrindeki Västra Hammen mahallesi, Avrupa’nın ilk iklim nötr mahallesi olarak anılıyordu. Malmö her ne kadar 2020 için koyduğu tüm şehrin iklim nötr hale gelmesi hedefini yakalayamamış olsa da, yeni, bütün ayrıntıların dikkate alındığı, kentin karşı kıyısındaki Kopenhag’ın da dahil olduğu bir plan hazırlamak için kolları tekrar sıvadı. Malmö’nün yenilenebilir enerji, yerel gıda tüketimi ve atıkların yeniden kullanımına dayalı şehircilik politikası dünyanın dört bir yanında irili ufaklı birçok şehir için gelecekte ilham kaynağı olacağı kuşkusuz. BM Habitat’ın verilerine göre dünyadaki enerjinin 78’ini şehirler tüketiyor. Atmosfere salınan sera gazlarının yüzde 60’ından da yine şehirler sorumlu. Net sıfır emisyona erişmek için birçok ülkenin ve kurumun hedef olarak belirlediği 2050 yılında 2.5 milyar kişinin şehirlerde yaşaması bekleniyor. Dolayısıyla belediyeler ve özellikle büyük metropoller sürdürülebilir bir şehircilik anlayışıyla sera gazı emisyon miktarının azaltılmasında çok önemli bir role sahip. Net sıfır emisyon politikalarının olumsuz tarafı küresel firmalara ağaç dikme inisiyatiflerine destek vermek gibi, üretim süreçlerini değiştirmeden karbon telafisi yapabilme seçeneği sunması. Bu çerçevede şirketlerden net sıfır emisyon stratejilerini oluştururken iklim bilimiyle uyumlu kıstasları temel almaları bekleniyor. Telafi faaliyetleri ise net sıfır emisyon için geçerli bir yöntem sayılmıyor. Tüm bu bilgilere Energy and Climate Intelligence Unit’in hazırladığı, net sıfır emisyon politikaları takibi (“Net Zero Tracker”) sayfasından erişmek mümkün.
Organik atıkların kompostla yeniden değerlendirilmesine ayrıca önem veriliyor. Yerel ürünlerle beslenmeye dayalı vegan diyet bu nedenle tüm üretim safhası ve tedarik zincirinde sera gazı emisyonlarının en düşük olduğu beslenme türü olarak görülüyor. Ayrıca, Londra merkezli Yeşil Bina Konseyi (Green Building Council) yerel ölçeklerde inşaat sektöründe firmaları bir araya getirerek yeşil ve sürdürülebilir yapılar için işbirliği yapmalarını teşvik ediyor. Yukarıda bahsettiğimiz C40 Şehirleri ağının ise, belediye başkanlarının imzasına açılan, net sıfır emisyon binaları teşvik etmek için gereken planlama ve regülasyonları hayata geçireceklerine dair bir deklarasyonu mevcut. Yeni nesil binaların yaygınlaşmasındaki en büyük engel hâlihazırda bir hayli maliyetli olmaları.
İnsan kaynaklı küresel ısınma ve iklim değişikliğinin sonuçlarından olan sıcak hava dalgaları ve aşırı hava olayları, yaz mevsimine geçilmesiyle başta Kanada ve ABD’nin batı kesimleri olmak üzere kuzey yarımküreden gelen haberlerle kendini somut bir şekilde göstermeye devam ediyor. Garanti Bankası’nın çoğunluk ortağı BBVA, fosil yakıtlara en çok yatırım yapan bankalar listesinde 42. BBVA, net sıfır bankacılık girişimlerinde rol aldığından Garanti BBVA Türkiye’de sürdürülebilirlik söylemlerini gündemine alan bankaların başında geliyor. Ancak BBVA, İspanya’da yeşile boyama yapmak konusunda ağır bir biçimde eleştiriliyor. Bankanın azınlık ortağı konumunu olan Doğuş Grubu’nun ise otomotiv sektöründeki yatırımları bilindik. TEB’in bankaya logosunu veren azınlık ortağı BNP Paribas ise fosil yakıtlara en çok yatırım yapan bankalar listesinde 10. Türkiye’de bankaların petrol ve doğalgaz yatırımlarını tespit etmek kapsamlı bir araştırma gerektiriyor. Ancak, ilişkilendikleri holdingler ve ortaklar üzerinden bazı saptamalar yapmak mümkün. Ancak kimi analizcilere göre toplumsal baskının yanı sıra siyasi baskının sürekliliği de önemini koruyor.
Halk Sağlığı Uzmanı Dr. Melike Yavuz ise, kirli havanın insan sağlığını doğrudan olumsuz etkilediğini vurgulayarak, tedbir alınmaması durumunda gelecekte çok daha ağır sağlık sorunların ve buna bağlı artacak sağlık giderleriyle karşı karşıya kalınabileceğini belirtti. Bir İngiliz düşünce kuruluşu olan Ellen McArthur Vakfı da, her saniye bir çöp kamyonunu dolduracak kadar giysinin yakıldığını ve çöp sahasına gönderildiğini söylüyor.